Śmierć dłużnika przed wszczęciem egzekucji
W toku postępowania dążącego do odzyskiwania naszych należności mogą zdarzyć się nieprzewidziane sytuacje. Jedną z nich jest nagła śmierć naszego dłużnika. Co mamy robić w tej sytuacji, w szczególności gdy mamy już prawomocne orzeczenie przeciwko niemu?
Są to sytuacje nierzadkie, w szczególności gdy proces uzyskania prawomocnego rozstrzygnięcia – z różnych przyczyn – jest rozciągnięty w czasie. Jednakże należy pamiętać, że śmierć dłużnika nie musi oznaczać braku skuteczności egzekucji. Jeżeli zmarły pozostawił po sobie majątek, to możemy na niego skierować nasze działania.
Co zatem należy zrobić?
Przede wszystkim istotnym jest, że posiadając prawomocne orzeczenie sądowe przeciwko naszemu dłużnikowi, nie musimy uzyskiwać go ponownie przeciwko jego spadkobiercom. W takiej sytuacji zastosowanie znajdzie art. 788 § 1 kodeksu postępowania cywilnego (dalej jako k.p.c.) w zw. z art. 779 § 2 k.p.c. A mianowicie jeżeli tytuł egzekucyjny (np. wyrok) był wydany przeciwko spadkodawcy, przejście obowiązków na spadkobierców następuje stosownie do art. 788, który stanowi, że „jeżeli uprawnienie lub obowiązek po powstaniu tytułu egzekucyjnego lub w toku sprawy przed wydaniem tytułu przeszły na inną osobę, sąd nada klauzulę wykonalności na rzecz lub przeciwko tej osobie, gdy przejście to będzie wykazane dokumentem urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym”.
A więc wszczęcie egzekucji będzie możliwe dopiero po nadaniu klauzuli wykonalności przeciwko spadkobiercom naszego dłużnika. Należy zaznaczyć, że za przejście uprawnień lub obowiązków uznaje się także zmiany w prawie rozporządzania mieniem wywołane ustanowieniem zarządcy masy majątkowej, kuratora spadku lub wykonawcy testamentu, jak również wygaśnięciem funkcji tych osób (art. 788 § 2 k.p.c.).
Jakie dokumenty należy przedstawić by uzyskać klauzulę przeciwko spadkobiercom?
W związku ze śmiercią danej osoby, krąg jego spadkobierców, a także sposób przyjęcia spadku określają wydane przez sąd prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo sporządzany przez notariusza – akt poświadczenia dziedziczenia. A zatem jeżeli nie znamy spadkobierców dłużnika, możemy wystąpić do sądu rejonowego właściwego ze względu na jego ostatnie miejsce zamieszkania, z zapytaniem o ewentualne postępowanie spadkowe. Również na stronie internetowej www.rejestry.net.pl, możemy sprawdzić, czy nie został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia po danej osobie. Jako wierzyciel mamy także legitymację do złożenia wniosku o stwierdzenia nabycia spadku po naszym dłużniku.
Co należy zrobić w sytuacji śmierci dłużnika po wszczęciu egzekucji?
W takiej sytuacji ustawa nie wymaga nadania klauzuli wykonalności przeciwko spadkobiercy dłużnika. Wystarczy sam dowód w postaci stwierdzenia nabycia spadku, że dana osoba jest spadkobiercą naszego dłużnika.
„Art. 788 § 1 k.p.c. normuje sytuację, w której śmierć dłużnika nastąpiła przed wszczęciem egzekucji. W takim wypadku, zgodnie z dyspozycją art. 788 § 1 k.p.c., wszczęcie egzekucji możliwe jest dopiero po nadaniu klauzuli wykonalności przeciwko spadkobiercy dłużnika. Natomiast w razie śmierci dłużnika po wszczęciu egzekucji ustawa nie wymaga nadania klauzuli wykonalności przeciwko spadkobiercy dłużnika. W takim wypadku, zgodnie z dyspozycją art. 819 § 1 k.p.c., zawieszone postępowanie egzekucyjne organ egzekucyjny podejmuje z udziałem spadkobiercy dłużnika, tj. po udowodnieniu tego przymiotu prawomocnym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku” (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 1975 r., sygn. akt I CZ 98/75, OSNC 1976/6/142, LEX nr 1943).
Jaka jest wysokość opłaty sądowej?
Zgodnie z art. 71 pkt 3 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Opłatę stałą w kwocie 50 złotych pobiera sąd od wniosku o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko lub na rzecz osoby innej niż wskazana w tytule egzekucyjnym, na którą przeszły uprawnienie lub obowiązek po powstaniu tytułu lub w toku sprawy przed wydaniem tytułu.